Ga direct naar de DSM fotocollectie.
een pril begin
Nagenoeg vanaf de oprichting van de Staatsmijnen, en met name de bouw van de eerste Staatsmijn Wilhelmina in Terwinselen, zijn sinds 1904 foto’s gemaakt door een onbekende fotograaf. Niet lang hierna komt fotograaf P. Stutz in beeld. Deze fotograaf was gevestigd in de Helmstraat te Maastricht, en in Breda. Hij legde met name de voortgang van de aanleg van Staatsmijn Wilhelmina vast. In de loop der tijd maakten verschillende fotografen uit de streek foto’s van de vooruitgang van de bouw van de verschillende Staatsmijnen in Hoensbroek, Rumpen-Brunssum en Geleen. Gust Rheingans uit Heerlen maakte in de jaren twintig veel foto’s van het boven- en ondergrondse bedrijf van de Staatsmijnen Wilhelmina en Hendrik. Later, in de jaren dertig, komt fotograaf Werner Mantz uit Maastricht in beeld. Hij maakte in 1938 op bijna alle locaties van de Staatsmijnen in Limburg bijzonder mooie foto’s. Ook de bekende fotograaf Hub Leufkens heeft foto’s gemaakt van de mijnbedrijven. De voortgang van de bouw van het Stikstofbindingsbedrijf te Geleen werd op de voet gevolgd door fotograaf J. Maesen uit Elsloo.
steenkool
In diezelfde tijd werd de Voorlichtingsdienst der Nederlandsche Steenkolenmijnen opgericht. Dit had alles te maken met de uitgave van het weekblad Steenkool in 1946. Dit was een uitgave van de gezamenlijke steenkolenmijnen in Limburg met als eindredacteur de heer van Aernsbergen, in dienst bij de Staatsmijnen. Dit verklaart direct waarom er in de fotocollectie van de Staatsmijnen ook foto’s van de particuliere mijnen zijn ondergebracht. De fotodienst was een afdeling van de Voorlichtingsdienst en hiervoor werden bekende en vakkundige fotografen in dienst genomen bij de Staatsmijnen. Met name Karel van Straaten was een boegbeeld en de maker van de later zo beroemde Staatsmijnen / DSM-kalenders. Andere fotografen waren Cals, Driessen, Math Grubben en Chris Geurts.
In 1952 verscheen het bedrijfsblad Nieuws van de Staatsmijnen. Dit had waarschijnlijk te maken met de grootscheepse viering van het vijftigjarig bestaan van de Staatsmijnen in Limburg. Enkele jaren lang verschenen Steenkool en het Nieuws nog naast elkaar. In 1956 was dat verleden tijd toen eind 1955 de laatste editie van het bedrijfsblad Steenkool verscheen. Vanaf 1952 tot aan de geruisloze opheffing van Nieuws eind 2009 werden alle foto’s door eigen fotografen van DSM gemaakt.
Centraal Archief DSM
In 1948 kwam er een zelfstandige archiefdienst bij de Staatsmijnen, waarvan de bekende archivaris Carel Bloemen de eerste chef was. Vanaf die tijd werden er ook foto’s verzameld, getuige de coderingen die vanaf 1948 op de achterkant van bovengenoemde foto’s werden genoteerd. Dit gebeurde door de archivarissen van het eerste uur die de vele, oude en soms vergeelde foto’s verzamelden, inventariseerden en beschreven. Verschillende decennia later verwierf het Centraal Archief DSM de opgebouwde negatievencollectie, later gevolgd door de collectie van de fotodienst van het Centraal Laboratorium.
In de jaren negentig van de vorige eeuw werd door Maurice Penders, ICT-medewerker en bedrijfsarchivaris bij het Centraal Archief DSM het fotoprogramma Fotoselect ontworpen. Hierna werd begonnen met de beschrijving en scannen van negatieven. Ook werd begonnen met een A- en een B-collectie. Vanwege de dreigende verzuring werden alle negatieven in aparte zakjes opgeborgen om verdere achteruitgang van de negatieven te stoppen. Aangetaste negatieven werden verwijderd en negatieven van weinig of geen “bedrijfsbelang” werden vernietigd. Een bewaard gebleven schoenendoos vol met negatieven van “gewone” personeelsleden en andere bijzondere persoonlijkheden op het gebied van de Limburgse kunst en cultuur heeft bij deze vernietiging de dans ontsprongen. Ook van deze negatieven staan nu foto’s en beschrijvingen in de beeldbank.
Na de overdracht is het totale fotobestand bij het RHCL geconverteerd naar Atlantis 5. Op dit moment bevat Atlantis in totaal ruim 55.703 beschrijvingen. Bij 11.105 van deze beschrijvingen is de daarbij horende foto toegevoegd.
oudste foto: 20 april 1904
Een eenzame boortoren in een kaal landschap; het begin van een florerende mijnindustrie in Limburg dat begon bij de aanleg van de eerste Staatsmijn Wilhelmina in Terwinselen. Toen had men al het gevoel dat hier iets speciaals ging gebeuren, want de aanleg van deze Staatsmijn is vastgelegd in verschillende foto’s. De oudste foto dateert van 20 april 1904 en geeft een beeld van de boortoren van schacht II van deze mijn. Men ziet rechts de stoomketel en voor de locomobiel. De foto gezien in de richting van Heerlen. Deze beschrijving is bewaard gebleven dankzij de aantekeningen op de achterkant van deze foto van de eerder genoemde archivarissen van het Centraal Archief van de destijds nog Staatmijnen geheten onderneming. Dankzij dit pionierswerk weten we anno 2015 meer over deze aanleg.
foto optocht jubileum Staatsmijnen in 1952
Op deze foto staan enkele praalwagens en groepen uit de 85 nummers tellend historische optocht die op zondagmiddag 11 mei 1952 door Hoensbroek trok in het kader van het gouden jubileum van de Staatsmijnen in Limburg in 1952. De bedoeling van deze optocht was de toeschouwers een beeld te geven van de enorme invloed die de mijnindustrie op alle gebieden van de Limburgse samenleving had uitgeoefend. Op de foto passeert de optocht de Staatsmijn Emma. Vooraan de wagen nr. 27 de “Mechanische mol” met hierna nr. 28 de spoorwegenallegorie over het bovengronds kolentransport. Een dichte haag van kijklustigen stond urenlang op de trottoirs om deze optocht te bekijken.
auteur
Harry Strijkers, werkzaam geweest bij het Centraal Archief van DSM
gepubliceerd
1 mei 2015
link naar Beeldbank