Tegen de noordmuur van het koor in de Minderbroederskerk in Maastricht (waarin onze archiefdienst is gevestigd) is een epitaaf of grafschrift aangebracht. Uit de tekst van dit grafschrift, in het Latijn geschreven, kan de bezoeker opmaken dat Johannes Goropius Becanus in het jaar 1572 is overleden. Gezien de plaatsing van dit gedenkteken in de Minderbroederskerk kunnen we er zeker van zijn dat Becanus ook in deze kerk is begraven. Wie was nu Johannes Goropius Becanus, toch een naam die in Maastricht enige bekendheid heeft want denk maar aan de Becanusstraat, en waarom is hij in Maastricht begraven?
Johannes Goropius Becanus
Johannes Goropius Becanus is in het dorpje Gorp geboren als Jan Gerartsen. Zijn verlatijnste naam is afgeleid van Gorp (Goropius) en het nabij gelegen Beek (Becanus), het huidige Hilvarenbeek. Hilvarenbeek ligt in de provincie Noord-Brabant. Een landgoed met de naam Gorp bestaat nog steeds in Hilvarenbeek, zoals ik me heb laten vertellen. Hij studeerde geneeskunde en hij was geinteresseerd in oude talen. We weten dat hij op een gegeven moment in Brussel woonde en daar optrad als geneesheer van de zusters van keizer Karel V. Het aanbod van Philips II om als diens lijfarts te functioneren wees hij af, omdat hij het gekonkel aan het hof zat was. Liever vestigde hij zich als arts te Antwerpen en besteedde hij zijn tijd aan geschiedenis en oude talen. Hij moet vloeiend Grieks, Latijn en Hebreeuws gesproken hebben. Kortom, een geleerd en gerespecteerd man en - naar het zich laat aanzien - niet iemand die zich snel van de wijs liet brengen.
Het is goed voor te stellen dat iemand met deze interesses zich op een gegeven moment ging afvragen welke taal op aarde nu toch de oudste zou kunnen zijn. Hij bedacht het volgende: "de oudste taal zal ongetwijfeld die taal zijn die de meeste simpele woorden heeft, woorden met weinig lettergrepen". Hij vergeleek de talen die hij beheerste zoals de hierboven al genoemde plus uiteraard het Vlaams dat hij als inwoner van Antwerpen ook vloeiend sprak. De kenmerken die hij zocht in de oudste taal vond hij terug in het Vlaams. Zijn conclusie was dus duidelijk. Het Vlaams was de oudste taal op aarde. Toen ging hij een stapje verder. De oudste taal op aarde werd natuurlijk gesproken door de oudste, dat wil zeggen de eerste mensen op aarde. Wie waren de eerste mensen op aarde? Vanzelfsprekend Adam en Eva. Met andere woorden Adam en Eva spraken Vlaams. Hij ging nog een stapje verder. Waar woonden Adam en Eva? Adam en Eva woonden in het Paradijs. Het zal u duidelijk zijn dat zijn conclusie luidde dat het Paradijs in Vlaanderen lag.
vraagtekens
Wij als ’21e eeuwers’ kunnen deze gedachtengang niet meer volgen. Maar ook in zijn tijd werden er al vraagtekens geplaatst. Er werd hem wat ik maar vertaal met ‘eenrichtingsdenken’ verweten, een vasthoudende fantastische kijk op de werkelijkheid. Dat neemt niet weg dat Becanus beschouwd mag worden als de eerste persoon die zich bezighield met vergelijkend taalonderzoek. Toen Becanus in Luik verbleef, werd hij als arts naar Maastricht ontboden. Hier werd hij ziek en overleed hij. Een antwoord op de vraag waarom hij nu juist zijn laatste rustplaats in de Minderbroederskerk vond, moet ik u schuldig blijven.
auteur
Willemien Schouten