In de Middeleeuwen wist men nog niet goed hoe om te gaan met psychiatrische patiënten, zeker niet wanneer deze agressief werden. Kalmeringsmiddelen bestonden niet, en men moest de overlast maar verdragen. Zo vertelt ons Jocundus, de schrijver van de Servaaslegende, een verhaal over het Maastricht van de 11e eeuw, toen pelgrims, krankzinnigen en zieken werden verzorgd in het Sint-Servaasgasthuis aan het Vrijthof, en de kanunniken de zieken zelf op de rug naar het gasthuis sjouwden, want rolstoelen en VOM-busjes bestonden nog niet.

 

zieke pelgrim

 Er kwam eens een pelgrim uit Lombardije naar Maastricht, die ongeneeslijk krankzinnig was. Toen de burgers dit bemerkten, werden zij van schrik vervuld, maar omdat hij een pelgrim was liet men hem in het Gasthuis toe en behandelde hem als een evenmens. Hij genas wel van zijn lichamelijke ziekte, maar zijn waanzin nam des te meer toe. Meermalen trachtte hij zich in de Maas te werpen of zich in andere gevaren te begeven. Het volk wist hem echter uit dit alles te redden en te behouden. Hij deed de burgerij geen kwaad, hoewel hij kort te voren in Luik een jongeman had gedood. Op zekere dag heviger dan ooit door zijn kwaal aangegrepen, stormde hij de Sint-Servaaskerk binnen en viel voor het altaar neer. Wat was er aan de hand? Aanstonds sliep hij in, maar daarna werd hij plots wakker en bleek hij genezen te zijn. Nog twee jaren lang bleef hij voor de kerk vrijwilligerswerk doen.

 

Daarna keerde hij naar zijn land terug. Maar door een hernieuwde aanval van zijn vroegere kwaal werd hij een oorzaak van droefheid voor zijn ouders. Zij verpleegden hem met de meeste zorg, maar toen zij ondervonden dat niets baatte, dachten ze aan de vroegere genezing, waarvan wij zoëven spraken, en zij zonden hem in gezelschap van pelgrims die van Rome terugkeerden, naar het graf van Sint Servaas te Maastricht. Daar gekomen, werd hij genezen en wel zó volkomen, alsof hij nooit aan zijn kwaal geleden had.

priester Jocundus

Dit is één van de verhalen van de priester Jocundus die in de 11e eeuw de eerste grote Legende van Sint Servaas schreef, waarin hij ook allerlei verhalen over het Maastricht van zijn tijd verwerkte. De integrale vertaling van het werk van Jocundus, te samen met alle voorgaande Servaaslegendes, is onlangs bezorgd door Régis de la Haye, archivaris bij het Regionaal Historisch Centrum Limburg, in het boek Sint Servaas volgens Jocundus. Het leven en de wonderen van Sint Servaas door de priester Jocundus, deel 41 in de serie “Vierkant Maastricht” van de Stichting Historische Reeks.

 

bijschrift beeldmateriaal

Het Gasthuis van Sint Servaas, waar pelgrims werden opgevangen, en zieken en krankzinnigen werden verzorgd, lag in de zuidoostelijke hoek van het Vrijthof. Valentijn Klotz maakte in 1671 deze mooie tekening, waarop, rechts, het Sint-Servaasgasthuis te zien (RHCL, collectie LGOG, nr. 44)

 

bron

Régis de la Haye (red.), Sint Servaas volgens Jocundus. Het leven en de wonderen van Sint Servaas door de priester Jocundus, deel 41 in de serie “Vierkant Maastricht” van de Stichting Historische Reeks, ISBN 90 5842 028 0

 

auteur

Régis de la Haye