“Is dat Google Earth ?”, vroeg de systeembeheerder van het archief mij, toen hij enkele foto’s van de stad Maastricht op mijn bureau zag liggen. “Ja, maar dan wèl Google Earth anno 1748”, was mijn antwoord. Want Google Earth bestond nog niet in 1748. “Het lijken wel foto’s genomen vanuit een helikopter”. “Maar ook de helikopter bestond nog niet in 1748”.
maquette van Parijs
Dit vereist dus enige uitleg. De betreffende foto’s zijn zwart-wit foto’s uit de prachtige beeldcollectie van het vroegere gemeentearchief van Maastricht, sinds 2005 het Regionaal Historisch Centrum Limburg, van de originele zogenaamde 'maquette van Parijs'. Eigenlijk is de benaming 'maquette' onjuist, want een maquette wordt in klein formaat gemaakt vóórdat er iets wordt gebouwd. De Fransen spreken over een 'plan-relief'.
Het is dus inderdaad een 'plan', dus een topografische kaart, maar dan in reliëf.
Vanaf 1668 liet de Franse legerleiding, telkens wanneer een stad werd ingenomen, tevens plattegronden en topografische kaarten van de omgeving maken. Omdat ‘platte kaarten’ (in het Frans: “plans”), niet altijd duidelijke, gedetailleerde informatie gaven, begon Lodewijk XIV in toenemende mate gebruik te maken van kaarten in reliëf (“plans-relief”).
Tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) werd Maastricht in 1748 door Maurits van Saksen voor Lodewijk XV ingenomen. Onder leiding van de 35-jarige ingenieur Larcher d’Aubencourt werd enkele jaren lang, tot 1752, gewerkt aan het vervaardigen van een stadsplattegrond, topografische kaarten en een maquette van de stad en de vestingwerken van Maastricht. Het reliëfplan geeft een uiterst nauwkeurig beeld van de stad in 1748, en is een waardevolle bron voor historisch onderzoek naar huizen en stadsontwikkeling.
maquettes in Lille
Tussen 1973 en 1982 werd door Nederlandse militairen van de Centrale Werkplaats Instructiemiddelen van de Koninklijke Landmacht te Breda een kopie van de Parijse maquette gebouwd. Deze staat nu gedeeltelijk opgesteld in het Centre Céramique. Gedeeltelijk, want de ommelanden zijn er af gehaald en staan nu te verstoffen in de depots. De originele “maquette van Parijs” is sinds 1986 opgesteld in het prachtige Musée des Beaux-Arts in Lille, samen met alle andere “maquettes” van Noord-Franse en Belgische steden. Vanuit Maastricht slechts twee
uur rijden...
bron
RHCL, fotocollectie voormalige Gemeentearchief Maastricht, nrs. 36321 en 36330; A.H. Jenniskens, De maquettes van Maastricht (Maastricht 2006, Maastrichts Silhouet, 64).
auteur
Régis de la Haye