hoeveel bogen?
We spreken altijd over de "tiende boog". Maar hebt u de stenen bogen van de Servaasbrug wel eens geteld ? Het zijn er slechts zeven – de lelijke ijzeren overspanning tellen we natuurlijk niet mee. De "tiende boog" is dan ook hoogstens de achtste. Hoe komt het dat we toch spreken over de "tiende boog"? De Servaasbrug, – die toen nog geen Servaasbrug heette, want het was de enige brug van Maastricht –, is gebouwd van 1280 tot 1298. De brug bestond uit negen stenen bogen, en een houten boog aan de Wycker kant, die in geval van oorlog snel afgebroken kon worden, om de vijand de weg te versperren. Dus in totaal tien bogen.
Maar hoe komt het dan dat op oude tekeningen, zoals die van Jan de Beyer van circa 1740, slechts acht stenen bogen te zien zijn ? Dat komt omdat in de 17e eeuw de eerste boog aan Maastrichtse zijde (de huidige "tiende boog") is dichtgemetseld. De stroom van de Maas had zich in de loop der eeuwen geleidelijk in de richting van Wyck verplaatst, en de boog aan de Maastrichtse kant was gewoon dichtgeslibd. Bleven dus over: acht stenen bogen en de houten overspanning. Deze acht bogen werden tussen 1683 en 1716 stuk voor stuk gerestaureerd, de eerste boog aan Maastrichtse zijde door de Vlaamse pater Franciscus Romanus, van het klooster van de dominicanen in Maastricht. Deze priester-architect ging later naar Frankrijk, waar hij o.a. de Pont Royal in Parijs bouwde.
de achtste of de eerste?
De houten boog aan de Wycker kant werd in 1827 vervangen door een stenen boog, de zogenaamde "lange boog". Deze was "opblaasbaar": er werden "mijn-ovens" in aangebracht, zodat de boog in geval van oorlog opgeblazen kon worden, om een eventuele vijand de weg te versperren. Nu had de brug dus negen stenen bogen. Maar omdat met de aanleg van de stuw bij Borgharen en de verhoging van het peil van de Maas, de rivier geschikt gemaakt werd voor de scheepvaart, moest de vaargeul worden verbreed. Rijkswaterstaat heeft van 1932 tot 1934 een "restauratie" van de Servaasbrug uitgevoerd, waarbij de "lange boog" uit 1827 en de achtste boog van 1716 verdwenen (met dynamiet opgeblazen), en vervangen werden door de huidige lelijke ijzeren overspanning. Zodoende telt de Servaasbrug nu nog maar zeven stenen bogen, en is de tiende boog eigenlijk de achtste, of de eerste, het is maar hoe u telt.
bron
De geschiedenis van de Maastrichtse bruggen is beschreven in het boek van Régis de la Haye, De Maas over, publicatie van de Stichting Historische Reeks Maastricht, Vierkant Maastricht 4 (1984).
afbeelding
De negen stenen bogen van de brug in 1909 bij maneschijn (RHCL, collectie GAM, foto 5039).
auteur
Régis de la Haye