Onlangs zijn veel overdrachtsregisters, van schepenbank archieven bij het RHCL, gedigitaliseerd. Het is nu mogelijk om deze registers online te bekijken op archieven.nl.
Wat is een overdrachtsregister?
Overdrachtsregisters of transporten zijn overdrachten van onroerend goed, die in de periode vóór 1796 door de plaatselijke schepenbank werden vastgelegd. De meest voorkomende zaken in overdrachtsregisters zijn:
- eigendomsoverdracht van onroerend goed;
maar ook:
- geldleningen met hypotheek;
- testamenten;
- huwelijkse voorwaarden;
- vestiging van grondrente;
- boedelscheidingen;
- of benoemingen van voogden geregistreerd.
Tegenwoordig ligt de vastlegging van juridische gegevens over onroerend goed, geheel in handen van het notariaat en het kadaster. Vóór 1796, het begin van de Franse Tijd in Limburg, was de vastlegging van juridische zaken een lokale aangelegenheid van plaatselijke rechtbanken (schepenbanken). De schepenbanken hadden daarin geen monopolie, want ook andere rechterlijke instanties zoals laatbanken en leenhoven hielden registratie van onroerend goed bij. Naast die verdeling van instanties was registratie van onroerend goed voor 1796 niet verplicht. Overdrachtsregisters uit die tijd bieden dus geen waterdichte boekhouding en naadloze reconstructie van het verleden.
Verschillende benamingen
De overdrachtsregisters of protocollen, staan per streek onder verschillende benamingen bekend. In Noord-Limburg wordt vaak gesproken over ‘transportboek’, protocol van ‘beswaer of erfenisse’ of ‘register van guedinge’. In Zuid-Limburg is de benaming ‘gichtregisters’ gebruikelijk, terwijl in Midden-Limburg diverse benamingen gebruikelijk zijn.
Noord- en Zuid-Limburg
Er is nog een ander belangrijk verschil tussen Noord en Zuid. In Noord-Limburg verschijnen partijen direct voor schepenen en de secretaris van het gerecht, terwijl in Zuid-Limburg vanaf de zestiende eeuw veelal eerst de tussenkomst van een notaris wordt ingeroepen. Die maakte de akte op en bood die vervolgens ter registratie of ‘gichting’ bij de schepenen aan. Dit betekent dat in Zuid-Limburg de gichtregisters (ofwel overdrachtsregisters) van de schepenbanken en de notariële inhoudelijk deels hetzelfde zijn of elkaar aanvullen, terwijl in Noord-Limburg vrijwel alleen de registers van de schepenbank voor onderzoek ter beschikking staan.
Welke extra informatie biedt een overdrachtsregister? Enkele tips...
Een overdrachtsregisters kan bijvoorbeeld extra informatie bieden over voorouders, vroegere familie bezittingen of informatie over historische panden. Deze informatie is uitgebreider dan vaak het geval is bij bronnen zoals het kadaster of een geboorteakte.
Overdrachtsregisters als genealogische bron
Overdrachtsregisters kunnen gebruikt worden als secundaire genealogische bron. Ze kunnen veel vertellen over het leven van uw voorouders. Om te illustreren hoe u stamboomonderzoek doet in overdrachtsregisters, interviewde het RHCL notaris Stefan Vrancken. Hij maakt regelmatig gebruik van overdrachtsregisters om zijn familiegeschiedenis te onderzoeken.
Lees meer...
Huizenonderzoek tot 1796
Wilt u meer te weten komen over een historisch pand? Grote kans dat overdrachtsregisters veel vragen kunnen beantwoorden, zoals: Wie gaf drie eeuwen geleden de opdracht tot de bouw? Wie ging er wonen? En wie waren de latere bewoners? Bleef het huis lange tijd in de familie of ging het over naar steeds weer nieuwe bewoners?
Lees meer...
Online zoeken naar overdrachtsregisters
De overdrachtsregisters zijn op diverse wijzen te vinden op archieven.nl. U kunt direct naar archieven.nl gaan of eerst gebruik maken van een overzicht van gedigitaliseerd materiaal. Via deze pagina vindt u het overzicht van online toegankelijk materiaal bij het RHCL. Dit overzicht werken wij maandelijks bij. Om te garanderen dat de link actief blijft, verwijzen wij u door naar deze pagina waarop u de actieve link naar het Excel-overzicht vindt. Bent u nog niet helemaal bekend met archieven.nl? Dan kunt u gebruik maken van dit stappenplan om online materiaal te zoeken en te downloaden.
Zoeken aan de hand van het overzicht
- Overdrachtsregisters per dorp/gehucht en toegangscode
In het genoemde overzicht kunt u zoeken naar het dorp/gehucht waarin u geïnteresseerd bent. Staat de plaats in het overzicht? Dan staan er van het dorp/gehucht registers online. Achter de plaatsnamen of schepenbank archieven in het overzicht wordt een toegangscode genoemd. Aan de hand de toegangscode kunt u zoeken naar het juiste archief op archieven.nl, door deze in te vullen in het zoekveld 'Toegangscode' of ‘Alle woorden'. Vervolgens verschijnt de betreffende archieftoegang, waarop u klikt en waarna de inventaris van het archief te doorzoeken is.
Direct zoeken op archieven.nl
- Overdrachtsregisters zoeken aan de hand van schepenbank archieven
U kunt direct via www.archieven.nl zoeken naar schepenbank archieven. Hiervoor typt u ‘Schepenbank’ in het zoekveld op archieven.nl. Vervolgens verschijnt een overzicht van aangetroffen schepenbank archieven (Onder de titel en archiefcode staat tevens of er delen van dat archief zijn gedigitaliseerd). Vervolgens kunt u uw zoekopdracht verfijnen door de naam van een dorp/gehucht te typen in het zoekveld 'Alle woorden'.
Bedenk hierbij dat dorpen vaak een eigen schepenbank hadden en dat gehuchten meestal onder de schepenbank van het naburige dorp vielen. Een houvast is dat de indeling doorgaans maar weinig afweek van de gemeentelijke indeling van de negentiende eeuw.
Overigens kan het voorkomen dat er in het archief van een schepenbank geen overdrachtsregisters aanwezig zijn.
- Zoeken naar overdrachtsregisters in schepenbank archieven aan de hand van een toegangscode
De schepenbank archieven van een groot deel van het Limburgse grondgebied bevinden zich onder ‘toegang 01’. Deze kunt u vinden door in het zoekveld 'Alle woorden' de code 01* te typen.
Het merendeel van de schepenbanken uit het Zuid-Limburgse Heuvelland bevindt zich in een samenvoeging van archieven onder toegangsnummer 01.075, ‘de Landen van Overmaas’.
Een uitzondering daarop vormen de drie Maastrichtse schepenbanken; deze bevinden zich onder ‘toegang 20’. Deze zoekt u door 20* in het zoekveld te typen. De Maastrichtse schepenbank bestaan uit het Luiks Hooggerecht 20.087A, het Brabants Hooggerecht 20.086A en het gerecht van Vroenhof 20.088A.
Helaas is de overgrote meerderheid van deze registers niet geïndexeerd; u moet dus het gehele register doornemen om de juiste akte te vinden. Enkel voor de Maastrichtse overdrachtsregisters is een index beschikbaar in onze studiezaal.